تطور تاریخی کارکرد زندان در اسلام از آغاز تا پایان خلافت متوکل عباسی

چکیده زندان به عنوان یک مجازات در همه دوره های تاریخی مطرح بوده است، اسلام نیز زندان را به عنوان یک مجازات برای تنبیه و تادیب مجرمان مورد استفاده قرار داد. مطالعه سیره پیامبر (ص) نشان می دهد که استفاده از زندان به عنوان یک ابزار مجازات بسیار اندک بوده است. به نظر می رسد این سهم اندک و تعداد معدود زندانیان حاکی از کارکرد زندان در جهت تنبیه و تادیب مجرم و با رویکردی فرهنگی بوده است. لیکن بررسی موارد استفاده از زندان در دوره ی خلفای اموی و عباسی و محاسبه تعداد زندانیان با توجه به شرایط حاکم، نشان از افزایش استفاده از زندان به عنوان یک ابزار مجازات دارد. در اغلب موارد این افزایش رویکردی سیاسی داشت که با کارکرد زندان در عصر پیامبر (ص) متفاوت است. در این پژوهش تطور کارکردهای زندان از عصر پیامبر (ص) تا خلافت متوکل عباسی مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش با رویکردی توصیفی و بهره گیری از روش های آماری به بررسی منابع اولیه تاریخی و تحلیل داده ها پرداخته است. برای بررسی این تطور به جمع آوری موارد استفاده از زندان که در گزارشات تاریخی بیان شده اند، پرداخته شد. این گزارشات در دو دسته سیاسی و غیر سیاسی تقسیم گردید. با توجه به فراوانی سنجی تعداد زندانیان در هر دسته، می توان گفت زندانی شدن افراد در عصر خلفای اموی و عباسی بیشتر به بهانه های سیاسی صورت گرفته و کارکردی سیاسی داشت که با کارکرد فرهنگی زندان در عصر پیامبر (ص) تفاوت های زیادی داشت. این ارزیابی و مقایسه گویای تغییر و تطور کارکرد زندان از فرهنگی در عصر پیامبر (ص) به سیاسی در عصر خلفای اموی و عباسی است. واژگان کلیدی: زندان، کارکرد فرهنگی، کارکرد سیاسی، حکمرانان اسلامی.